-
1 каплану
возвр. от каплау1) покрыва́ться/покры́ться, закрыва́ться/закры́ться, укрыва́ться/укры́ться, накрыва́ться/накры́ться, прикрыва́ться/прикры́ться || прикрыва́ние, прикры́тиеюрган белән баштан каплану — укры́ться одея́лом с голово́й
китаплар тузан белән капланган — кни́ги покры́ты пы́лью
простыня белән каплану — закры́ться простынёй
2) закрыва́ться/закры́ться, загора́живаться/загороди́ться, заслоня́ться/заслони́ться, прикрыва́ться/прикры́ться (от чего-л.) || засло́н, прикрыва́ние, прикры́тиекояштан каплану — заслони́ться от со́лнца
яңгырдан каплану — прикры́ться от дождя́
сугудан куллары белән каплану — закры́ться рука́ми от уда́ра
газет белән уттан каплану — загороди́ться газе́той от све́та
3) покрыва́ться/покры́ться, затя́гиваться/затяну́ться, подёрнуться, завола́киваться/заволо́чься, застила́ться/застла́тьсяелга томан белән капланды — река́ застла́лась тума́ном
палуба пар белән капланды — па́луба заволокла́сь па́ром
күзләр яшь белән капланды — глаза́ подёрнулись слеза́ми
4) покрыва́ться/покры́ться, накла́дываться/наложи́тьсякастрюльләр эмаль белән капланган — кастрю́ли покры́ты эма́лью
картина лак белән капланган — карти́на покры́та ла́ком
5)а) покрыва́ться/покры́ться, зараста́ть/зарасти́бакча сарут белән капланды — огоро́д заро́с пыре́ем
җир үлән белән капланды — земля́ покры́лась траво́й
б) покрыва́ться/покры́ться, усе́иваться/усе́ятьсябит кызыл таплар белән капланды — лицо́ покры́лось кра́сными пя́тнами
картның маңгае җыерчыклар белән капланган — лоб у старика́ покры́т морщи́нами
чиста күк йөзе миллион йолдыз белән капланды — чи́стое не́бо усе́ялось миллио́нами звёзд
бите сипкел белән капланган — лицо́ покры́то весну́шками
6) покрыва́ться/покры́ться, оку́тываться/оку́таться, охва́тываться/охвати́ться, обвола́киваться/обволо́чься, затя́гиваться/затяну́ться, завола́киваться/заволо́чьсякүк йөзе кара болытлар белән капланды — не́бо покры́лось, затяну́лось чёрными ту́чами
урман караңгылык белән капланды инде — лес уже́ оку́тался (обволо́кся) мгло́ю
кояш болытлар белән капланды — со́лнце заволокло́сь ту́чами
7) покрыва́ться/покры́ться, заглуша́ться/заглуши́ться || покры́тиедикторның белдерүе мотор тавышы белән капланды — объявле́ние ди́ктора заглуши́лось шу́мом мото́ра
8) закрыва́ться/закры́ться, затя́гиваться/затяну́ться || закры́тие, затя́гиваниетәндәге җәрәхәт күптән капланды инде — ра́на на те́ле давно́ уже́ затяну́лась (закры́лась)
9) закрыва́ться/закры́ться, заку́пориваться/заку́пориться (о порах, отверстиях и т. п.) || закры́тие; заку́порка10) покрыва́ться/покры́ться, возмеща́ться/возмести́ться, компенси́роваться, восполня́ться/воспо́лниться || покры́тие, возмеще́ние, компенса́циябарлык югалтулар капланды — все поте́ри возмести́лись
юл чыгымнары капланды — доро́жные расхо́ды покры́лись
11) опроки́дываться/опроки́нуться, перевёртываться/переверну́ться || опроки́дывание, перевёртываниекөймә капланды — ло́дка переверну́лась
вареньелы савыт төшеп капланды — посу́да с ва́реньем опроки́нулась
12) па́дать, упа́сть ничко́м, лицо́м внизйөзтүбән каплану — упа́сть лицо́м вниз
13) задыха́ться/задохну́ться, не име́ть возмо́жности дыша́ть; подави́тьсятамакка төтен каплану — задохну́ться ды́мом
сулу каплану — задыха́ться
14) перен.; разг.а) броса́ться/бро́ситься, кида́ться/ки́нутьсяязын шәһәр халкы яшелчәгә каплана — весно́й жи́тели го́рода набра́сываются на о́вощи
б) перен.; разг. ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнутькитабына капланган, аерып булмый — прили́п к кни́ге свое́й, не оторвёшь
••капланып киткере! — чтоб ты подави́лся! пропади́ ты про́падом!
-
2 калку
I неперех.1) поднима́ться/подня́ться, приподнима́ться/приподня́ться, встава́ть/встать, привстава́ть/привста́тьурыннан калку — приподня́ться с ме́ста
2) всплыва́ть/всплы́ть, выплыва́ть/вы́плыть, выходи́ть/вы́йти на пове́рхность (чего-л.) || вы́ход на пове́рхность ( воды)боз өстенә су калыккан — вода́ вы́шла на пове́рхность льда
3) перен.; разг. появля́ться/появи́ться, вска́кивать/вскочи́ть, вздува́ться/взду́тьсябәрелүдән маңгайда шеш калыкты — от уда́ра на лбу вы́скочила ши́шка
4) поднима́ться/подня́ться, расти́, вы́расти (о детях, хлебах и т. п.)яшел келәм булып чирәм калка — как зелёный ковёр, поднима́ется трава́
5) поднима́ться/подня́ться, выраста́ть/вы́расти, встава́ть/встатьяңа шәһәрләр калка — выраста́ют но́вые города́
биек йортлар калка — поднима́ются высо́кие дома́
6)а) поднима́ться/подня́ться, появля́ться/появи́ться, всплыва́ть/вы́плыть, восходи́ть/взойти́ ( о небесных светилах) || восхо́дурман артыннан кояш калыкты — из-за ле́са подняло́сь со́лнце
болытлар арасыннан ай калыкты — из-за облако́в вы́плыла луна́
б) появля́ться/появи́ться, выступа́ть/вы́ступить ( в большом количестве); высыпа́ть || высыпа́ниетөн булды, йолдызлар калыкты — спусти́лась ночь, звёзды вы́сыпали
йөзенә кызыл таплар калыкты — на лице́ появи́лись кра́сные пя́тна
7) перен. всплыва́ть/всплы́ть, выплыва́ть/вы́плыть, возника́ть/возни́кнуть, обнару́живаться/обнару́житься || всплы́тие, возникнове́ние, обнару́живаниебик күп алдаулар калыкты — обнару́жилось мно́го подло́гов
күптәнге истәлекләр калыкты — всплы́ли давни́шние воспомина́ния
•- калкып тору
- калкып чыгу II 1. прил.1) возвы́шенный, припо́днятый, высо́кийкалку урын (җир) — возвы́шенное ме́сто
калку ятак — припо́днятое ло́же
2) вы́пуклый, выступа́ющий, вы́давшийся вперёдкалку маңгай — вы́пуклый лоб
калку күзләр — вы́пуклые глаза́
калку яңаклар — выступа́ющие ску́лы
3) высо́кийкызның калку күкрәге — высо́кая грудь де́вушки
4) дли́нный, высо́кий ( о росте)калку буйлы малай — ма́льчик высо́кого ро́ста
5) перен. вы́пуклый, отчётливый, подчёркнутый, релье́фный2. сущ.; см. калкулык 3. нареч.калку буяулар белән тасвирлау — обрисова́ть релье́фными кра́сками
вы́пуклоперсонажларны калку тасвирлау — вы́пукло обрисова́ть персона́жи
См. также в других словарях:
таплау — (ТАПЛАНУ) – 1. Таплы итү, таплар төшерү, таплар белән каплау 2. күч. Начарлау, тап төшерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сарыч — и. 1. Кара таплар белән чуарланган саргылт кызгылт ерткыч кош (карчыганың бер төре) 2. диал. Саргылт төстәге ябалак сыман кош … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сарыча — и. 1. Кара таплар белән чуарланган саргылт кызгылт ерткыч кош (карчыганың бер төре) 2. диал. Саргылт төстәге ябалак сыман кош … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тимгел-чуар — с. Таплар белән чуарланган (ат тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чобар — с. 1. Өслеге төрле төстәге чәчәкләр, буйлар һ. б. ш. белән капланып алынган; төрле төстә булган (гадәттә тукымалар тур.) Төсендә кара яки карасу таплар булган; аклы каралы, аклы кызыллы (хайваннар, кошлар тур.) Төрле төстә булган, төрле төстәге… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чуар — с. 1. Өслеге төрле төстәге чәчәкләр, буйлар һ. б. ш. белән капланып алынган; төрле төстә булган (гадәттә тукымалар тур.) Төсендә кара яки карасу таплар булган; аклы каралы, аклы кызыллы (хайваннар, кошлар тур.) Төрле төстә булган, төрле төстәге… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кычыткан — Яфракларында һәм сабагында тәнне чага торган төкләре булган үсемлек. Шуннан, шуның сүсеннән ясалган к. ашы, к. капчык. КЫЧЫТКАН БИЗГӘГЕ – Кычыткан чаккандагы кебек кычытып торучы таплар бер чыга, бер бетә торган авыру; бүре уы. КЫЧЫТКАН ГӨЛ –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
парча — I. иск. Бөтеннең бер кисәге, ярчык 2. Югары осталык белән язылган кыска әсәр – кечкенә шигырь яки хикәя. Гомумән, зур булмаган басма әсәр, публикация. II. ПАРЧА – 1. Тукыма өстенә чигеп, чүпләмләп һ. б. ясалган яки төшерелгән бизәк – телле телле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чебен — 1. Ике канатлылар отр. булган бөҗәк 2. күч. Кыска гына казыкчык башына куелган чүрәкәйне (чебенне) таяк белән бәреп төшерүдән торган балалар уены. ЧЕБЕН ГӨМБӘСЕ – Ак таплар төшкән җете кызыл (сирәгрәк саргылт көрән) эшләпәле, нечкә озын саплы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге